Witamy na stronie kancelarii adwokackiej

Jakuba Relewicza

Witamy na stronie
kancelarii adwokackiej

Jakuba Relewicza

Pozwy zbiorowe

Instytucja pozwu zbiorowego wywodzi się z anglo – amerykańskiego systemu common law, gdzie tradycyjnie występuje pod nazwą class action. Od lat 80 – tych XX wieku jest stosowana również w wielu państwach europejskich, takich jak Hiszpania, Włochy, Niemcy, Holandia, Szwecja. Do polskiego systemu prawnego została wprowadzona ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz.U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44). Powyższa ustawa otworzyła wierzycielom drogę do prowadzenia spraw zbiorowych – co pozwala na ograniczenie kosztów oraz uproszczenie procedury dla zwykłego członka pozwu zbiorowego.

Jakie są warunki złożenia pozwu zbiorowego?

Postępowanie grupowe polega na dochodzeniu przez co najmniej 10 osób (ustawa nie określa górnej granicy) roszczeń jednego rodzaju, opartych na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej w sprawach o:
1) ochronę konsumentów,
2)  z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny,
3) z tytułu czynów niedozwolonych za wyjątkiem roszczeń o ochronę dóbr osobistych.
Jednakowa podstawa faktyczna oznacza, iż w postępowaniu grupowym nie ma możliwości łączenia w jednym postępowaniu roszczeń pieniężnych z roszczeniami niepieniężnymi, gdyż okoliczności powstania poszczególnych roszczeń muszą być takie same. Zatem postępowanie grupowe będzie właściwe przykładowo dla dochodzenia roszczeń z tytułu korzystania z usług jednego banku, zatrucia określonym produktem bądź wystąpienia skutków ubocznych określonego leku, a także dla niekorzystnych zapisów w umowach kredytowych lub ubezpieczeniowych.
Podkreślenia wymaga fakt, iż zgodnie z art. 2 omawianej ustawy, w sprawach o roszczenia pieniężne konieczne jest ujednolicenie wysokości roszczenia każdego członka grupy przy uwzględnieniu „wspólnych okoliczności sprawy”.

Kim jest i jakie są kompetencje reprezentanta pozwu zbiorowego?

W postępowaniu grupowym najistotniejszą rolę odgrywa reprezentant grupy. Zgodnie z ustawą funkcję tę może pełnić osoba będąca członkiem grupy albo powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących mu uprawnień. Do zadań reprezentanta należy przede wszystkim:
– wytoczenie powództwa;
– prowadzenie w imieniu własnym postępowania na rzecz wszystkich członków grupy.
Ponadto jest on odpowiedzialny za zebranie grupy. Obowiązek ten nie ogranicza się jedynie do zebrania oświadczeń i przekazania ich do sądu. Reprezentant jest bowiem uprawniony do dokonywania oceny oświadczeń i ich wstępnej selekcji, i w następstwie tego, do opracowania wykazu osób przystępujących do grupy. Do jego obowiązków należy również uzgodnienie zasad uczestnictwa w grupie czy ustalenie wynagrodzenia adwokata (radcy prawnego).
Członkom grupy pozostawiono jednak decyzję w kwestiach najistotniejszych dla ochrony ich praw, takich jak cofnięcie pozwu, zrzeczenie się i ograniczenia roszczenia czy też zawarcie ugody.

Jakie są koszty procesu zbiorowego i czy jest w nim zastępstwo procesowe?

Należy pamiętać, iż w postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że powód jest adwokatem lub radcą prawnym. Jest to o tyle istotne, że zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. (III CZP 28/11) pozew w postępowaniu grupowym, wniesiony bez zachowania obowiązkowego zastępstwa powoda przez adwokata lub radcę prawnego, podlega zwrotowi bez wzywania do usunięcia braków.
Zgodnie z przedmiotową ustawą, umowa regulująca wynagrodzenie pełnomocnika może określać wynagrodzenie w stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda, nie więcej niż 20% tej kwoty, przy czym limit ten obejmuje wszystkie instancje sądowe, także w wypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, co ma zapobiec stosowanym w innych systemach praktykom prowadzącym do przekazywania niemal całych kwot zasądzonego roszczenia pełnomocnikom.
Na uwagę zasługuje również fakt, iż w porównaniu z roszczeniem dochodzonym w postępowaniu indywidualnym, koszty postępowania grupowego kształtują się o wiele korzystniej.  Przede wszystkim opłata od pozwu grupowego wynosi 2% wartości przedmiotu sporu, podczas gdy w przypadku pozwu wnoszonego na zasadach ogólnych jest to 5%. Ponadto wszelkie koszty postępowania, np. koszty obsługi prawnej, rozkładają się na większą grupę podmiotów, skutkiem czego postępowanie grupowe  jest tańsze. Zmianą na niekorzyść jest jednak podwyższenie widełek dla opłaty tymczasowej – można ją ustalić w przedziale od 100 do 10 000 zł. Ponadto strona w postępowaniu grupowym nie może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych.

Czy uczestnictwo w pozwie zbiorowym wyklucza roszczenia indywidualne?

Wszczęcie postępowania grupowego nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń w indywidualnym postępowaniu przez osoby, które nie przystąpiły do grupy lub z niej skutecznie wystąpiły. Oba postępowania mogą się toczyć równolegle. Decyzja, czy przyłączyć się do postępowania grupowego czy wystąpić z roszczeniem w indywidualnym postępowaniu, zależy wyłącznie od zainteresowanego. Dopiero wydanie przez sąd postanowienia co do składu grupy oraz zakończenie postępowania w pierwszej instancji (w trybie indywidualnym) stanowi przeszkodę do objęcia danej osoby postępowaniem grupowym. Wyrok wydany w postępowaniu grupowym ma skutek wobec wszystkich członków grupy. W sentencji wyroku sąd wymienia wszystkich członków grupy lub podgrupy, a w wyroku zasądzającym wskazuje ponadto, jaka kwota przypada każdemu z nich.