Bezprawne stosowanie spreadu walutowego

W kwietniu 2009 roku Prezes UOKiK, skierował do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pozew przeciwko bankowi Millenium, dotyczący sześciu postanowień stosowanych przez bank w regulaminach i umowach o kredyt hipoteczny. Według Urzędu niedozwolone i sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszające interesy konsumenta były postanowienia, które zostały sformułowane w sposób ogólny i nieprecyzyjny, pozwalając bankowi na dowolne interpretowanie zawartej z konsumentem umowy. W umowach o kredyt hipoteczny brak było przede wszystkim jasnych zasad obliczania kursu walut, umowy odsyłały kredytobiorców do kursów ogłaszanych w tabelach stosowanych przez obce banki, bez dokładnego wskazania na jakich zasadach bank Millenium ustala ogłaszane w swojej tabeli kursy.

Zdaniem Urzędu bank nie dokonując sprecyzowania sposobu ustalania kursu walut mógł dowolnie ustalać jego wysokość z pominięciem obiektywnych kryteriów związanych np. z ceną wyznaczoną przez rynek walutowy czy średni kurs Narodowego Banku Polskiego. Jednocześnie bank miał możliwość uzyskania korzyści finansowych, które dla kredytobiorców stanowią dodatkowy koszt kredytu, a oszacowanie wysokości tego kosztu jest niemożliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria.

Zakwestionowana została również klauzula nieprecyzyjnie określająca sytuację, w której bank ma uprawnienie do żądania ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia kredytu i zlecania badania stanu prawnego oraz określania wartości rynkowej nieruchomości, która stanowi przedmiot zabezpieczenia na koszt konsumenta.

Ponadto UOKiK podważył postanowienie, przyznające bankowi uprawnienie do zmiany w okresie obowiązywania umowy cennika zawierającego opłaty i prowizje związane z kredytem, jeżeli wystąpi jedna ze wskazanych przez przedsiębiorcę przyczyn. Jedną z nich jest zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych – praktycznie zachodząca stale. Zdaniem Urzędu określone tak szeroko przesłanki umożliwiają bankowi zmianę opłat i prowizji w dowolnie wybranym przez siebie momencie. W efekcie przyznaje sobie prawo do dokonywania takich zmian wówczas, kiedy tylko uzna, że zaszła taka potrzeba.

W grudniu 2010 roku Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone sześć klauzul umownych stosowanych przez Millenium w regulaminach i umowach o kredyt hipoteczny. Pozwany skorzystał w przysługujących mu praw i zaskarżył wyrok do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Dnia 21 października 2011 roku Sąd oddalił apelację banku, podtrzymując tym samym rozstrzygnięcie Sądu Pierwszej Instancji i zakazał stosowania wszystkich klauzul zakwestionowanych przez UOKiK.

 Sąd Apelacyjny nie podzielił zatem stanowiska skarżącego, że odwołanie się we wzorach umów do tabeli kursów walut przy udzielaniu kredytów jest stwierdzeniem informacyjnym. Kształtują one bowiem prawo banku do ustalania sposobu przeliczania kwoty kredytu. Suma ta zdaniem Sądu Apelacyjnego nie podlega żadnej kontroli konsumenta. Zmiana regulaminu także daje prawo bankowi do jednostronnego kształtowania kursu. Wpływa to na sytuację konsumenta bez jakiejkolwiek kontroli z jego strony. Dlatego sąd I instancji prawidłowo ocenił umowy kredytowe Banku Millenium. Bank udzielił sobie prawa do zmiany umów po ich zawarciu, co jest niedozwolone. Rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego oznacza, że wyrok SOKiK o uznaniu klauzul banku Millennium za niedozwolone jest prawomocny

Klauzule uznane za niedozwolone we wzorcach umownych kredytu hipotecznego stosowanych przez Millennium:

1. „ Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wpłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych, obowiązujących w Banku Millenium w dniu uruchomieniu kredytu lub transzy.
2.  „ W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty”.
3. „Bank zastrzega sobie prawo do zmiany Regulaminu, w szczególności w przypadku wprowadzania nowych przepisów prawnych lub ich zmiany oraz dostosowania do koniecznych zmian wprowadzonych w obowiązującym w Banku systemie informatycznym”.
4. „Bank zastrzega sobie prawo do zmiany cennika w okresie obowiązywania umowy kredytu, jeżeli wystąpi przynajmniej jedna z poniższych przyczyn:
   • zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, w szczególności
   przepisów podatkowych i rachunkowych, stosowanych w sektorze bankowym,
   • zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych,
   • zmiana zakresu lub formy świadczonych usług.”
5. „W przypadku, gdy w okresie obowiązywania umowy kredytu zwiększeniu ulegnie stosunek aktualnej wysokości salda zadłużenia kredytu wyrażonego w PLN do aktualnej wartości ustanowionych prawnie zabezpieczeń i/lub nastąpi zmiana wartości ustanowionych prawnie zabezpieczeń i/lub zagrożenie terminowej spłaty kredytu, i/lub pogorszenie się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, Bank może zażądać ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia kredytu i/lub zlecić zbadanie stanu prawnego i technicznego oraz określenia wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia na koszt Kredytobiorcy”.
6. „Ostatni miesiąc ochrony ubezpieczeniowej, za który pobierana jest opłata z tytułu ubezpieczenia przypada w miesiącu, w którym do Banku wpłynie dostarczony przez Kredytobiorcę odpis z księgi wieczystej nieruchomości, o której mowa w § 2 ust. 5, z prawomocnym wpisem hipoteki/hipotek na rzecz Banku”.

Klauzule niedozwolone, a unieważnienie umowy kredytowej.

Wyrok prawomocny uznający postanowienie umowy za klauzulę niedozwoloną ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru klauzul abuzywnych. Wpisanie postanowienia wzorca do rejestru skutkuje jego bezwzględną nieważnością we wszystkich umowach zawartych z wykorzystaniem tegoż wzorca. Klauzulę niedozwoloną należy traktować tak, jakby nie była w ogóle zastrzeżona.  Niedozwolone postanowienia umowne, zawarte w umowie bądź we wzorcu umowy nie wiążą konsumenta względem przedsiębiorcy, a zatem są wobec konsumenta bezskuteczne.

Pomimo przepisów kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi niedozwolone klauzule umowne nie są wiążące dla konsumenta, bank Millenium traktuje wyrok Sądu Apelacyjnego   jako wytyczne dotyczące przyszłych umów zawieranych z klientami, wyłączając zastosowanie przepisów prawa o bezskuteczności klauzul abuzywnych do umów zawartych z kredytobiorcami przed dniem wydania wyroku. Zasadnym jest jednak domaganie się przez klientów banku Millenium orzeczenia przez Sąd, że z uwagi na fakt uznania za niedozwolone postanowień stosowanych przez bank, zastosowanie do zawartych wcześniej umów znajduje artykuł 358 § 2 kodeksy cywilnego zgodnie z którym wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski.